معرفی رشته مهندسی شیمی از نگاه یک کارشناس

محمدمهدی ناظمی، فارغ‌التحصیل رشته‌ی مهندسی شیمی، گرایش صنایع پتروشیمی، مسئول درس شیمی دوم دبیرستان

رشته‌ی مهندسی شیمی مانند بسیاری از رشته‌های مهندسی دیگر دارای 142 واحد در دوره‌ی کارشناسی است. این رشته در دوره‌ی کارشناسی دارای گرایش‌های مختلف صنایع پتروشیمی، صنایع غذایی، پالایش، جداسازی و ... است که در بین این گرایش‌ها، صنایع غذایی با 11 واحد آزمایشگاهی بیش‌ترین تعداد واحدهای آزمایشگاهی را داراست؛ از جمله: آزمایشگاه شیمی عمومی، شیمی آلی، شیمی تجزیه، شیمی فیزیک، انتقال حرارت، مکانیک سیالات، صنایع غذایی، میکروبیولوژی و ... . از جمله درس‌های مهم و تخصصی این رشته می‌توان به مکانیک سیالات (1) و (2)، انتقال حرارت (1) و (2)، ترمودینامیک (1) و (2)، انتقال جرم، طراحی رآکتور، کنترل فرایند، عملیات واحد (1) و (2) اشاره کرد.

درس‌های این رشته به رشته‌ی مهندسی پلیمر و مهندسی مکانیک شباهت‌هایی دارد به طوری که در گذشته رشته‌ی مهندسی پلیمر یکی از گرایش‌های رشته‌ی مهندسی شیمی به‌ شمار می‌رفته است که هم‌اکنون به رشته‌ای جداگانه با گرایش‌های مختلف تبدیل شده است؛ اما شباهت بین مهندسی شیمی و مهندسی مکانیک کم‌تر و از بین درس‌های تخصصی تنها واحدهای مکانیک سیالات (1) و (2)، انتقال حرارت (1) و (2)، و ترمودینامیک (1) و (2) بین این دو رشته مشترک هستند.

تفاوت‌های این دو رشته هم از لحاظ تعداد واحدهای درسی و هم فضای کار و آینده‌ی شغلی بسیار بیش‌تر از شباهت‌های آن‌هاست؛ در نتیجه به داوطلبان عزیز پیشنهاد می‌شود هرگز به دلیل علاقه به یکی از این دو رشته و احتمال عدم قبولی در آن، رشته‌ی دیگر را به ظن نزدیکی به رشته‌ی اصلی به عنوان رشته‌ی تحصیلی خود انتخاب نکنند.
در مورد شباهت بین این رشته و رشته‌ی شیمی محض و کاربردی باید گفت برخلاف تصور عموم این دو رشته شباهت بسیار بسیار کمی در واحدهای درسی (تنها 12 واحد) و تفاوت بسیار بسیار زیادی در حیطه‌ی کاری با هم دارند و به هیچ وجه به دلیل علاقه‌ی زیاد به درس شیمی و داشتن نام مهندسی این رشته را به عنوان رشته‌ی تحصیلی انتخاب نکنند! حیطه‌ی کاری مهندسان شیمی بسیار وسیع است و از پالایشگاه‌های بزرگ نفت و گاز، واحدهای پتروشیمی گرفته تا شرکت‌های مهندسی مشاور و طراحی در زمینه‌های مختلف piping، pDMS و طراحی دستگاه‌ها و تجهیزات مختلف مهندسی شیمی می‌توان نام برد؛ به ‌طوری که پس از فارغ‌التحصیلی متوجّه خواهید شد که دانش مهندسی شیمی بسیار فراگیر و کاربردی است و در جزئی‌ترین مسائل و در زندگی روزمره نیز نمونه‌هایی از آن به چشم می‌خورد.

در مهندسی شیمی از مفاهیم هر 3 درس ریاضی، فیزیک و شیمی دوره‌ی دبیرستان استفاده‌های فراوان می‌‌شود و شاید بتوان گفت مهندسی شیمی تنها رشته‌ای است که استفاده‌ی هم‌زمان از مفاهیم این سه درس را در بالاترین حدّ ممکن داراست.
از گرایش‌های مهم دوره‌ی کارشناسی ارشد این رشته به پدیده‌های انتقال، طراحی فرایند، جداسازی، محیط زیست، کاتالیست، نانوتکنولوژی، بیوتکنولوژی، صنایع غذایی و پالایش می‌توان اشاره کرد. طبق آمارهای معتبر جهانی بالاترین میانگین دستمزد در بین فارغ‌التحصیلان رشته‌های مختلف مهندسی متعلّق به فارغ‌التحصیلان مهندسی شیمی است.